Insulinooporność to stan, w którym obniża się wrażliwość naszych tkanek na działanie insuliny. Oznacza to konieczność zwiększonej produkcji insuliny przez trzustkę, aby umożliwić utrzymanie na prawidłowym poziomie stężenia glukozy we krwi. Nieleczona insulinooporność z czasem może prowadzić do systematycznego wzrostu stężenia glukozy w surowicy krwi do wartości powyżej normy, a w konsekwencji do rozwoju cukrzycy typu 2.
Kto jest najbardziej narażony wystąpienie insulinoopornośći?
- osoby ze zbyt wysoką masą ciała,
- mężczyźni, których obwód pasa przekracza 94cm,
- kobiety w okresie pomenopauzalnym,
- kobiety, które będąc w ciąży miały cukrzycę ciążową lub urodziły dziecko z masą ciała powyżej 4kg,
- osoby, których masa ciała w chwili narodzin była zbyt wysoka (powyżej 4kg) lub zbyt niska (poniżej 2,5kg),
- osoby z obciążonym cukrzycą typu 2 wywiadem rodzinnym,
- osoby chorujące na pierwotne nadciśnienie tętnicze,
- osoby chorujące na schorzenia o podłożu autoimmunologicznym,
- osoby stosujące regularnie restrykcyjne diety bądź okresowe głodówki.
Jakie są konsekwencje nieleczonej insulinooporności?
Postępująca przez lata insulinooporność, to nie tylko duże ryzyko cukrzycy typu 2, która jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów w Europie, ale również czynnik zwiększonego ryzyka rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych, nadciśnienia tętniczego, zawału mięśnia sercowego, stłuszczenia wątroby, dny moczanowej a nawet trądziku.
Skąd bierze się insulinooporność?
Jak to ma miejsce w przypadku większości wieloczynnikowych zaburzeń metabolicznych, również w przypadku insulinooporności jej przyczyny nie są do końca poznane.
Wśród czynników, które niezaprzeczalnie zwiększają ryzyko rozwoju insulinooporności możemy wyróżnić:
Czynniki, na które nie mamy wpływu (niemodyfikowalne), do których należą:
- polimorfizmy genetyczne,
- wiek
- oraz płeć
Czynniki, na które mamy wpływ (modifikowalne) to:
- sięganie po produkty wysoko przetworzone,
- regularne spożywanie żywność typu fastfood,
- nadwyżka kaloryczna,
- jedzenie zbyt dużej ilości cukrów prostych i tłuszczy nasyconych,
- zbyt mała podaż błonnika w diecie,
- zbyt niski poziom aktywności fizyczne,
- niedobór snu,
- przewlekły stres,
- oraz palenie tytoniu.
Wyniki badań wskazują również na silną korelacje insulinoopornośći z wystąpieniem nadwagi lub otyłości, szczególnie tzw. otyłości androidalnej (typu jabłko), w której tkanka tłuszczowa zlokalizowana jest głównie w obrębie brzucha. Jednak zaburzenie to może wystąpić również u osób z prawidłową masą ciała.
Jak przebiega diagnostyka insulinooporności?
Objawy insulinoopornośći są mocno niespecyficzne, dlatego najczęściej nie wiążemy ich z występującymi w naszym organizmie zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.
Osoby chorujące na insulinooporność najczęściej odczuwają:
- przewlekłe zmęczenie,
- niską tolerancja na stres oraz rozdrażnienie,
- spadek nastroju,
- spadek wydolności organizmu,
- problemy z koncetracją i nauką połączone z tzw “mgłą umysłową”,
- nadmierna senność pojawiająca się często po obfitym posiłku,
- wzmożone łaknienie, które pojawia się nawet 1-2 godziny po posiłku,
- gromadzenie się tkanki tłuszczowej głównie w okolicy brzucha (tzw. otyłość androidalna),
>- trudności z utrzymaniem zdrowej masy ciała,
- większa chęć na słodycze i wysokoprzetworzoną żywność, zawierającej duże ilości cukrów prostych,
- pogarszająca się jakość skóry, w tym “rogowacenie ciemne”
- hipoglikemie, które mogą powodować występowanie napadów objadania się, silne ssanie w żołądku, utratę przytomności, zimne poty, spadki koncetracji, senność, a nawet uczucie lęku i paniki.
Większość chorych odczuwa tylko niektóre z wyżej wymienionych objawów.
Nie są to objawy bardzo specyficzne, dlatego tak istotne jest wykonywanie regularnych badań profilaktycznych, które pozwolą postawić wiarygodną diagnozę.
Jak zatem potwierdzić lub wykluczyć insulinooporność?
Ze względu na to, że insulinooporność nie jest kwalifikowana jako choroba, nie ma jednoznacznych wytycznych dotyczących jej diagnozowania.
Większość specjalistów rekomenduje wykonanie pomiaru stężenia insuliny i glukozy na czczo z krwi żylnej, a następnie obliczenie wskaźnika HOMA-IR (homeostasis model assessment of insulin resistance). Jest to metoda tania i powszechnie dostępna.
Do obliczenia tego wskaźnika służy odpowiedni wzór, jednak można również posłużyć się dostępnymi w Internecie specjalnymi kalkulatorami. Wartości HOMA- IR powyżej 2 mogą świadczą o insulinooporności.
Co raz częściej wykonuje się również badanie polegające na oznaczeniu stężenia C-peptydu, która sprawdza się szczególnie dobrze u dzieci i młodych dorosłych. Bardziej zaawansowanym badaniem jest doustny test tolerancji glukozy (OGTT). Na jej podstawie doświadczony specjalista może również potwierdzić lub wykluczyć nie tylko insulinooporność ale również wiele innych zaburzeń gospodarki węglowodanowej, np. hipoglikemię reaktywną, hiperinsulinemię czy cukrzycę typu 2.
Wyboru odpowiedniej metody diagnostycznej, na podstawie występujących objawów i ich nasilenia, powinien dokonać lekarz lub dietetyk kliniczny.
Czy insulinooporność da się wyleczyć?
Insulinooporność, to zaburzenie metaboliczne, które jest swego rodzaju sygnałem ostrzegawczym, który daje nam organizm. Może prowadzić do rozwoju poważnych schorzeń, w tym cukrzycy typu 2, ale wcześnie wykryta, może być skutecznie leczona.
Podstawą leczenia insulinooporności u pacjentów z nadwagą lub otyłością jest normalizacja masy ciała. Jednak poprawa nawyków żywieniowych i zmiana stylu życia to kluczowe elementy leczenia insulinooporności, nawet jeśli nasza waga mieści się w wartościach prawidłowych.
Przy bardzo zaawansowanej oporności tkanek na insulinę lub wysokiej masie ciała, wspomagająco stosuje się odpowiednio dobrane leczenie farmakologicznie.
Jednak zastosowanie farmakoterapii jako jedynej formy leczenia insulinooporności może jedynie spowolnić jej rozwój, nie daje jednak gwarancji jej całkowitego wyleczenia.
Najczęściej stosowanymi lekami w leczeniu insulinoopornośći są preparaty z metforminą.
Ponadto, coraz częściej, w terapii zaburzeń gospodarki węglowodanowej wywołanych zbyt wysoką masą ciała, stosuje się preparaty, których substancją czynną jest liraglutyd. Jest to lek, który poza swoim korzystnym działaniem na regulację stężenia glukozy we krwi, ma również udowodnioną skuteczność w leczeniu otyłości.
3 najważniejsze elementy leczenia insulinooporności:
- zmiana nawyków żywieniowych,
- umiarkowana ale regularna aktywność fizyczna, w szczególności ćwiczenia aerobowe,
- leczenie farmakologiczne odpowiednio dobrane przez lekarza, które wspomoże zwiększenie czułości tkanek na działanie insuliny i ułatwi wdrażanie zmian w stylu życia.
Warto jednak podkreślić, że zarówno zmiana sposobu żywienia oraz regularnie wykonywana aktywność fizyczna, bywają bardzo trudną formą terapii szczególnie, gdy od dawna nasz styl życia nie był zdrowy.
W takich sytuacjach warto zgłosić się po pomoc do doświadczonego specjalisty - dietetyka klinicznego i/lub diabetologa, którzy pomogą wdrożyć odpowiednie zmiany, które w sposób bezpieczny, skuteczny i przede wszystkim trwały, pomogą w walce z inulinoopornością.
Małe kroki, podejmowane każdego dnia dają największą szansę na odzyskanie zdrowia i dobrego samopoczucia.
- Abdullah A, Hasan H, Raigangar V, Bani-Issa W. C-peptide versus insulin: relationships with risk biomarkers of cardiovascular disease in metabolic syndrome in young arab females. Int J. Endocrinol. 2012; 2012: 420792.
- Brown JC, Harhay MO, Harhay MN. The Value of Anthropometric Measures in Nutrition and Metabolism: Comment on Anthropometrically Predicted Visceral Adipose Tissue and Blood-Based Biomarkers: A Cross-Sectional Analysis. Nutr Metab Insights. 2019;12:1178638819831712.
- Freeman AM, Pennings N. Insulin Resistance. 2021 Nov 15. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 29939616.
- He X, Wu D, Hu C, Xu T, Liu Y, Liu C, Xu B, Tang W. Role of Metformin in the Treatment of Patients with Thyroid Nodules and Insulin Resistance: A Systematic Review and Meta-Analysis. Thyroid. 2019 Mar;29(3):359-367.